SIBO

Przerost flory bakteryjnej w jelicie cienkim (ang. small intestinal bacterial overgrowth, SIBO) to choroba spowodowana nadmiarem bakterii w jelicie cienkim. W społeczności medycznej budzi kontrowersje. Według niektórych występuje dosyć rzadko, według innych jest głównym czynnikiem powodującym IBS. Faktem jest, że w ostatnich latach staje się ona coraz bardziej powszechna. Kwestią dyskusyjną jest czy zwiększenie zachorowań jest związane ze zmianami cywilizacyjnymi, czy z niedoskonałością testów diagnostycznych. [1]

Objawy

Objawy SIBO są podobne do innych chorób układu pokarmowego. Najczęściej występują:

• wzdęcia brzucha (nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów)
• przewlekła biegunka (wodnista lub tłuszczowa – taka, którą trudno spłukać)
• ból brzucha
• uczucie pełności w jamie brzusznej
• zaparcia.

W zaawansowanej chorobie ponadto mogą wystąpić:

• utrata masy ciała i niedożywienie
• obrzęki
• objawy niedoboru witamin A i D – m. in. osteomalacja i osteoporoza, tężyczka, zmiany skórne, kurza ślepota,
• objawy niedoboru witaminy B12 – np. zaburzenia neurologiczne, niedokrwistość z niedoboru witaminy B12
• zmiany skórne – rumień guzowaty, osutki (wysypki) plamisto-grudkowe.

Przyczyny, czynniki ryzyka:

• zaburzenia czynności motorycznej (perystaltyki) jelit – np. w zespole jelita drażliwego, twardzinie układowej, cukrzycy (neuropatia cukrzycowa), chorobie Parkinsona
• nieprawidłowości anatomiczne – zwężenie jelita (po radioterapii), zrosty pooperacyjne, omijające operacje bariatryczne, stan po operacjach, podczas których doszło do wycięcia fragmentu jelita – zastawki krętniczo-kątniczej
• zaburzenia trawienia w przebiegu takich chorób, jak przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza
• marskość wątroby, przewlekła choroba nerek
• leki – opioidy, leki hamujące wydzielanie żołądkowe
• niedobory odporności – niedobór IgA, zakażenie HIV
• inne – podeszły wiek, uchyłki jelita cienkiego.

Diagnoza

Złotym standardem w diagnostyce jest posiew z aspiratów jelita cienkiego. Jeśli liczba bakterii w posiewie przekroczy odpowiedni próg – 10^5 CFU/mL – stwierdza się SIBO. [2] Niestety według mojej wiedzy żaden ośrodek w Polsce nie wykonuje tego typu badania.

Dużo popularniejszą metodą diagnostyczną są testy oddechowe. Najczęściej są to wodorowe testy oddechowe. [2] Niektóre polskie ośrodki mają w ofercie także testy wodorowo-metanowe. Trójgazowe testy oddechowe są dostępne na razie tylko w USA. Niestety wrażliwość i swoistość tych testów nie jest tak wysoka, jak być powinna. Za często występują fałszywie pozytywne i negatywne wyniki. [3]

Warto napisać, że diagnostyka SIBO w społeczności medycznej jest tematem ciągłej dyskusji i obecny konsensus nie wynika z niezawodności wykonywanych testów, a z braku lepszych alternatyw. Nawet złoty standard budzi wiele wątpliwości. Nie wiadomo do końca, z której części jelita cienkiego pobierać próbki i jaki ma być próg liczby bakterii, który potwierdzałby istnienie SIBO.

Wskazówkami, które mogą pomóc w stwierdzeniu SIBO może być ustępowanie objawów po antybiotykoterapii. W postawieniu prawidłowej diagnozy może być też pomocne zaobserwowanie poprawy po wprowadzeniu specjalnej diety nisko fermentacyjnej i prokinetyku.

Leczenie

Klasyczne leczenie to antybiotykoterapia:
– w postaci z biegunką lub mieszanej – rifaksymina plus ewentualnie bizmut
– w postaci z zaparciami – rifaksymina plus neomycyna lub metronidazol
W literaturze można spotkać się także z opisem stosowania innych antybiotyków. [2]

Alternatywą do antybiotykoterapii jest dwu lub trzy tygodniowa dieta elementarna. Jest to dieta oparta na aminokwasach, łatwo przyswajalnych kwasach tłuszczowych, cukrach, witaminach i minerałach. Składniki odżywcze wchłaniając się szybko w początkowych fazach jelita cienkiego nie dostarczając pożywienia dla bakterii w dalszych częściach jelita. Powoduje to zredukowanie liczby bakterii i ustąpienie objawów. [4]

Aby jak najdłużej utrzymać pozytywne efekty antybiotykoterapii, bądź diety elementarnej powinno przestrzegać się zasad diety nisko fermentacyjnej (nie mylić z dietą FODMAP) oraz można rozważyć włączenie prokinetyku.

Dieta nisko fermentacyjna ma na celu ograniczyć rozrost bakterii przez niedostarczanie im substancji odżywczych.
Prokinetyk natomiast wspomaga naturalny proces “czyszczenia” jelita między posiłkami, który usuwa z jelita cienkiego resztki jedzenia i bakterie. Paradoksalnie prokinetyk pomaga także w postaci biegunkowej. [5]

1. Eamonn M. M. Quigley: Symptoms and the small intestinal microbiome — the unknown explored, 2019
2. Mark Pimentel, et al.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth, 2020
3. Derek Yu, et al.: Combined oro-caecal scintigraphy and lactulose hydrogen breath testing demonstrate that breath testing detects oro-caecal transit, not small intestinal bacterial overgrowth in patients with IBS, 2010
4. Mark Pimentel, et al.: A 14-Day Elemental Diet Is Highly Effective in Normalizing the Lactulose Breath Test, 2004
5. Mark Pimentel, et al.: Low-Dose Nocturnal Tegaserod or Erythromycin Delays Symptom Recurrence After Treatment of Irritable Bowel Syndrome Based on Presumed Bacterial Overgrowth, 2009